|
ASP NET sitelerinde performansı arttırmak için kullanılan en önemli yapılardan biri olan Caching mekanizmasını anlatmaya çalışacağım. Caching’in Türkçesi önbellekleme demektir ki adından da anlaşılacağı gibi sayfanızın bir kopyasının önbellekte saklanması ve artık gelen isteklere de önbelleklenmiş sayfanın gösterilmesi ve bu sayede ASP.NET sayfamızın yeniden derlenmemesi ve böylece artan performans. Artık düşündüğümüzde 1000 lerce kişinin bağlandığı bir server da isteklere göre sayfaların derlenmesi ve kullanıcılara gösterilmesinin oluşturacağı gecikmeyi herhalde tahmin edebilirsiniz ama tabiî ki cachin’gin iyi yönleri olduğu gibi kötü yönleride vardır, aslında kötü yönleri demeyelim de dezavantajları diyelim ama ne güzeldir ki yine bu dezavantajları da caching için kullanacağımız kodlarda bazı değişikler yaparak giderebiliriz.
Caching olayını eğer sınıflamak gerekirse ana başlık altında 2 sınıfta toplayabiliriz.
1- OutPut Caching (*Çıktı Önbellekleme)
2- Data Caching (*Veri Önbellekleme)
Ve bunların dışında ama yukarıdakiler ile alakalı alt başlık olarakta koyabileceğimiz özelleşmiş cachingler ise Fragment Caching (*Parça parça önbellekleme) ki bu OutPut Caching’in özelleşmiş bir halidir ve DataSource Caching (*VeriKaynağı Önbellekleme) ki bu da Data Caching in özelleşmiş halidir.
Biz bu makalemizde Data Cacheing hariç diğer bütün yöntemlere göz atmaya çalıcağız.
OutPut Caching : Bu Cachleme sayesinde sayfamızın son HTML halininin önbellekte bir kopyası oluşturulur ve gelen isteklere bu sayfalar gönderilir ama unutmadan söyleyelim cache için bir yaşam süresi diyebileceğim Duration alt özelliğini eklememiz gerekecektir. Bunun sayesinde cache mizin ne kadar süre
önbellekte saklanacağını ayarlamış olacağız. Şimdi bu dediklerimizi bir örnekle açaklamaya çalışalım.
İlk başta kendinize yeni bir ASP.NET projesi oluşturun. Aşağıdaki resimde olduğu gibi sayfasınıza
<%@ OutputCache Duration="5" VaryByParam="None" %> satırını ekleyin.
Bu kod satırını açıklamak gerekirse ;
*Duration : Sayfamızın önbellekte ne kadar saklanacağını belirttiğimiz alt özelliktir.
* VaryByParam : Bu alt özellikiğin “None” yapılması demek, Sayfamızın tamamının önbelleğe alınması demektir ki buna ileride daha detaylı değineceğiz.
Şimdi sayfamıza önbelleklemeyi somut bir şekilde görmek için Zaman ekleyelim. Bunu yapmak için tek yapmanız gereken sayfamıza bir tane label eklemeniz ve şu kodları yazmanız;
|
public partial class _Default : System.Web.UI.Page
{
protected void Page_Load(object sender, EventArgs e)
{
label1.Text = DateTime.Now.ToLongTimeString();
}
}
|
Yukarıda bulunan kodda sizinde göreceğiniz gibi Sayfa her Yüklendiğinde eğer önbellekleme yapılmamış ise o anki saati gösterir ama şimdi sayfamızı derleyelim ve sayfamızı devamlı Refresh yani yenileyelim , ne gördünüz? Tabiki saatin hiç değişmediğini, neden? Nedeni ni söyleyelim ; Önbellekleme tabiki. Sayfamızı devamlı yenilerseniz 5 saniyede bir saatin saniyesinin değişeceğini göreceksiniz. Çünkü biz önbellekleme süresini 5 saniye olarak ayarladık ve her 5 saniyede yeni bir cachimiz oluşturulur.
Bu olayın avantajları :
*Sayfamız yeniden derlenmedi
*Kullanıcılara değişmeyen yani static sayfalar daha hızlı bir şekilde gösterilir
*Server gereksiz yere yorulmaz
(Static sayfalarda performans için mükemmel bir yöntem.)
Kısacası performans artışı…
Dezavantajlar ise :
*Eğer sayfamız dinamik olsaydı ve dışarıdan QueryString ler ile farklı bilgiler gelseydi !
İşte yukarıdaki dezavantajtan sıyrılmanın yöntemi :
Yeniden bir proje açın ve bu sefer iki tane asp.net sayfası ekleyin projenize. İsimleri Default.aspx ve Default2.aspx olsun.Default2.aspx sayfasının Source kısmına şunu yazmayı uutmayın : <%@ OutputCache Duration="10" VaryByParam="None" %> Burada önbellekte kalma süresini 10 saniye yaptık. Şimdi Default.aspx sayfamızın Kod kısmı olan Default.aspx.cs sayfasının Button_Click olayına aşağıdaki kodları yazın ama bundan önce tabi sayfamıza bir tane TextBox ve bir tane de Button Kontrolu koymayı unutmayın.
|
protected void Button1_Click(object sender, EventArgs e)
{
Response.Redirect("Default.aspx?giden=" + TextBox1.Text);
}
|
Burada Default2.aspx sayfamıza giden QueryStringi sayesinde TextBox1 den alınan veriyi gönderiyoruz şimdi de Default.aspx sayfasına bir tane Label koyun ve Default2.aspx.cs sayfasına ise şu kodları yazın ;
|
protected void Page_Load(object sender, EventArgs e)
{
Label1.Text = Request.QueryString["giden"].ToString();
}
|
Burada ise gelen verimizi Request ile aldırdıktan sonra Labelimiza yazdırıyoruz. Evet şimdi deneyin bakalım ne olacak.Ben size söyleyeyim ilk gönderdiğiniz veri (TextBox a yazıp buttona bastıktan sonra gönderilen veri yani) Default2.aspx sayfamızda görülecek ama bunda sonra her göndereceğiniz veride yeni ilk gönderdiğiniz veri şeklinde gözükecek.Yani Label kontrolmuzde hep aynı yazı gözükecek taki 10 sn geçene kadar.İşte size Dezavantaj ?. İşte bundan şöyle sıyrılacağız : <%@ OutputCache Duration="10" VaryByParam="*" %> kodumuzun VaryByParam özelliğini “*” bu şekilde yapın ve bu sefer yeniden deneyin bakalım ne olacak o zaman. İşte şimdi problem çözüldü. Artık her gelen yeni QueryStringe göre bir cache oluşturulup kullanıcılara en taze hali gösterilir ama burada da çok ama çok önemli bir durum söz konusu: Şimdi siz mesela “Ahmet” diye bir QueryString gönderdiniz Default2.aspx sayfamıza ve doğal olarak ta label kontrolmuzda “Ahmet” gözükecektir.İşte bu sayfanın serverda A kopyası olarak saklandığını düşünelim.Peki başka bir kullanıcı ise “Mehmet” diye bir QueryString gönderdi o zaman Default2.aspx sayfamda ise “Mehmet” olarak gözükecektir Label kontrolum ama önceki A kopyam silindi mi peki? Cevap vereyim: Kocaman bir Hayır! A kopyam hala saklanmakta ve bu sefer ise “Mehmet” olan B kopyam olarak saklanıyor.Eğer başka bir tane daha farklı bir QueryString ile sayfama istekte bulunulursa bu sefer sayfam C kopyası olarak saklanacaktır. Peki bunlar saklandı ama ne olacak bunlara.Eğer bir kullanıcı sayfamı Ahmet QueryString ile çağırırsa o zaman ona A kopyası gösterilecek ve sayfam yeniden derlenmecektir.Eğer başkası ise “Mehmet” QueryString ile çağırırsa ona da B kopyası gönderilecektir ve bu sayede yine performans artışı sağlanacaktır.Nasıl ama? ? Peki ben eğer iki tane QueryString gönderirsem ama sayfamın sadece bir tane QueryStringim değiştiğinde cachleme yapmasını istiyorsam o zaman ne yaparım.Düşünün bir UrunlerID ve HizmetID diye iki tane QueryStringim var ve ben bunlardan sadece HizmetID değiştiğinde sayfamın serverda farklı bir cachlenmiş halinin saklanmasını istiyorum.O zaman yapmam gereken sadece şu : <%@ OutputCache Duration="10" VaryByParam="HizmetlerID" %> İşte bu kadar. Artık istediğim gibi oldu.(Unutmadan! Bakın bu yöntemler sadece QueryStringler için geçerlidir.Cookiler ve Sessionlar için geçerli yöntemler değillerdir) Eğer ki ben birkaç tane QueryString e göre cachleme yapmak istiyorsam o zaman ise Noktalı Virgül kullanmam yeterli olacaktır. Örneğin VaryByParam=”HizmetlerID;UrunlerID;SenID” vs gibi.Gayet kolay değil mi?
Şimdi diğer özellikleri inceleyelim (Bu makalede bunları yüzeysel geçeceğiz ama diğer makalelerde hepsine teker teker inceleyeceğiz) :
*VaryByCustom : Bu alt özellik ; kendi yazacağımız kodumuza göre Cahcleme yapabiliriz.Mesela Browser farklılıklarına göre bile Önbellekme yapabiliriz.Bir düşünün Nescape kullanan ve bir kullanıcı doğal olarak Nescape-Optimized sayfalara ulaşacaktır aynı şekilde IE kullanan ise Explorer-Optimized sayfalar kullanmak ister.İşte bu farklılık doğal olarak Cachlemeyede yansır. Aynı şekilde başta ta dediğimiz gibi kendinize Procuderler yazarak (Code-Behind a yazabileceğiniz gibi Global.asax dosyalarında yazabilirsiniz ) istediğiniz bir şeye göre cachleme yapabilirsiniz.Diğer makalemizde kodların nasıl yazılacağını göstermeye çalışacağız ki bu özelliğin kullanması ise özel bir kod yapısı kullanması gerekmektedir.
*DiskCacheable : Bu alt özellik ise diskinizin önbellenebilir veya olmadığını ayarlamanızı sağlar.Bool değer geriye dönderir.( True/False)
*VaryByHeader : Bu alt özellik ise HTML başlığınızın değişimine göre Cachleme yapılmasını sağlar.
*Location : Bu ise Cachlemenmiş dosyaların nerede saklancağını göstermenizi sağlar.
*NoStore : Depolama yapılıp yapılmayacağını belirtmenizi sağlar. (True/False)
*SqlDependency : Bu alt özellik ise gerçekten en önemli özelliklerden biridir ve Sql bağımlılığını gösterir. Şöyleki DataBase olarak Sql kullandığınız durumda eğer sayfanızı önbellekliyorsanız ve eğer değişen verileriniz (Delete/Update vs gibi) varsa doğal olarak sayfanın en güncel veriyi kullanıcılara göstermesi gerekecektir. Bu durumda bu özelliği kullanarak eğer veritabanınızda bir değişiklik olmuş ise yeni bir cachin oluşturulması sağlanır.
*VaryByControl : Bu ise istediğiniz kontrollere göre önbellekleme yapılmasını sağlar.
Unutmadan söyleyelim bu anlatılanları hepsi OuptPut Caching kapsamına girmektedir.
Fragment Caching : Bazen sayfamızın her tarafını değilde bazı yerlerini önbellekleme ihtiyacı duyarız ki bu bazen çok önemli bir ihtiyaçta olabilir.İşte bu durumlarda kullanılacak olan Fragment Cachingtir.Bunu yapmak aslından çok basittir ve User Controls kullanılmasını gerektirir. Eğer User Controls bilmiyorsanız ilk başta onları incelemenizde yarar var. User Controls oluşturun ve bunu VaryByControl özelliğine bağlayın ve bitti.Unutmadan söyleyelim eğer bu yapıyı kullancaksanız Cachleme zamanı bitmeden Önbelleklediğiniz User Controllerinin (*Kullanıcı Kontroleri) Event’ler (*Olayları) çalışmaz.
İlk başta anlattığımız ama örnek vermediğimiz Fragment cahcing ile devam edelim. Kısaca özetlemek gerekirse bu cachleme yöntemi parça parça cachleme olarakta türkçe bir karşılık getirebiliriz. Bu yöntemde amaç sayfamızın belli bölümlerini önbellekleme yapmak ve böylece istediğimiz doğrultuda performans artışına gitmektir. Unutmadan söylemek gerekki burada ki ince nokta user controls ( kullanıcı kontrolleri ) kullanmak. Tabi ki bu yöntemi uygulama sırasından tek user controls kullanılacak diye bir olay aynı şekilde subsitution kontrolunu kullanarak ta yapabiliriz.
Bu özetlerden sonra konumuza başlayalım. Önceki bölümlerde Directive bölümüne cachleme işlemi yapmak için hangi directive leri yazdığımızı görmüştük şimdi bunlardan yola çıkarak çok basit ve anlaşılır örnekler ile konumuzu inceleyelim.(Unutmadan eğer user controls hakkında bilginiz yoksa bu makaleyi okumada önce ilk başta user controls konusunu incelemenizi şiddetle tavsiye ederim.)
1.) İlk başta Toplama isimli bir user control ü projenize ekleyiniz ve aşağıdaki tasarimi yapınız
2.) Bu tasarımı yaptıktan sonra Kullanıcı Kontrolümüzde Source (kaynak) kısmına gelip şu direktivi ekleyelim sayfamızın üst kısmına
<%@ OutputCache Duration="5" VaryByParam="None" %>
2.) Yukarıda dikkatinizi çeken kısımlardan biri duration yani cache mizin kullanılma süresinini 5 saniye yaptık.
3.) Şimdi bu oluşturduğumuz Kullanıcı Kontrolunün Toplama isimli tuşun olay yordamına şunu yazın ;
protected void btnToplama_Click(object sender, EventArgs e)
{
lblSonuc.Text = (Convert.ToInt16(txtSayi1.Text) + Convert.ToInt16(txtSayi2.Text)).ToString();
} |
Evet bunları yaptıktan sonra artık iki sayıyı toplayan ve sonucunu bize veren bir kullanıcı kontolümüz olmuş oldu. Şimdi ise yapmamı gereken olay bunu Default.aspx sayfamıza eklemek. Ekledikten sonra cachlemeyi daha iyi farkedebilmek amacıyla Default.aspx sayfamıza bır tane label ekleyin ve Page_Load olayına şu kodları yazın :
protected void Page_Load(object sender, EventArgs e)
{
Label1.Text = DateTime.Now.ToLongTimeString();
} |
Evet artık sistemimiz çalışmaya hazırdır ve şimdi derleyiniz. Evet açılan sayfamızda bulunan Kullanıcı Kontrolümüzde sayıları girip Toplama tuşuna basınız. Neler gördünüz ? Tabiki herhangi bişey değişmedi ama Default.aspx sayfasına eklediğiniz Label baktığımzda ise her sayfayı yenilemede değiştiğini göreceksiniz ve 5 saniye sonra ise Kullanıcı Kontrolümüz değişir. Burada önemli noktalardan biri ise Cache in kullanımı sırasında Kullanıcı Kontrolu için yazılan Code-Behind (Toplama.ascx.cs) deki kodun derlenmeyeceğidir. İşte sizde Fragment önbelleklemenin ne kadar kolay olduğunu gördünüz.
Peki ben Default.aspx sayfasına koyduğum Label1 kontrolunun içeriğinin Herhangi bir kontrole göre değişmesini isteseydim yani, Default.aspx sayfamda yeni bir cache oluşturulmasını tetikleyici etkenin benim belirlediğim kontrolümün olmasını isteseydim bunu nasıl yapardım ? Bunun için tek yapmanız gereken olay şu :
Default.aspx sayfasına bır tane örnek olması amacıyla DropDownList ekleyiniz. Ve EnableAutoPostBack özelliğini true yaptıktan sonra 3-4 tane içine item ekleyiniz yada direk aşağıda bulunan kodu Default.aspx sayfanızın Source kısmına ekleyiniz :
<asp:DropDownList ID="DropDownList1" runat="server" AutoPostBack="True">
<asp:ListItem>Visual C#.NET</asp:ListItem>
<asp:ListItem>ASP.NET</asp:ListItem>
<asp:ListItem>CSharpnedir.com</asp:ListItem>
</asp:DropDownList> |
Şimdi bunu ekledikten sonra Default.aspx sayfamızda Directive bölümüne şunu eklemeniz gerekecek :
<%@ OutputCache Duration="5" VaryByControl="DropDownList1" %>
Evet şimdi burada önemli olan nokta VaryByControl ( Kontrole göre değiştir ) özelliği. Burada amacımız DropDownList1 kontrolünün değişimine göre önbellekleme yapmak. ( Tabiki hala önceden eklediğimiz ve güncel zamanı gösteren Label1 kontrolümüz duruyor olması gerekir.) ve sayfamızı derleyelim. İlk başta sayfamızı yenileyelim bakalım zamanı gösteren label kontrolünde herhangi bir değişim oluyo mu? Dikkat ettiyseniz her 5 dakikada bir değişim olduğunu göreceksiniz ve şimdide eklemiş olduğumuz DropDownList1 kontrolümüzün seçili olan indexini değiştirin. Ne oldu ? Tabiki sayfamız önbellekleme zamanının bitmesini beklemeden yeniden bir önbelleği oluşturuldu ve güncel sayfa önümüze geldi. İşte bu şekilde herhani bir kontrole göre de nasıl önbellekleme yapabileceğimizi görmüş olduk.
Bu arada değinmeden geçmek istemediğim bölümlerden birisi ise Önceki örneğimizde Kullanıcı Kontrolleri ile çalışırken şöyle bir ifadeninde Kullanıcı Kontrollerinde önbellekle yapma sırasında gözükebileceği :
<%@ OutputCache Duration="5" Shared="true" %>
Peki buradaki Shared özelliği ne işimize yarıyor. İlka başta adından da anlaşılacağı gibi paylaşılmış manasına gelen bu özellik : aynı kullanıcı kontrolünü birden fazla yerde kullanabilirsiniz ve her farklı sayfa için asp.net bu kullanıcı kontrolünün farklı bir önbelleklenmiş kontrolünü oluşturur. Ama eğer biz böyle bir gereksinime ihtiyaç duymuyorsak ve her sayfa için aynı önbelleklenmiş kullanıcı kontrolünü kullanmak istiyorsak o zaman Share özelliğini true yapmamız sorunumuzu giderecektir.
|
Bu makaleyi beğendin mi? Yorumunu Yaz! 
